ਰਵਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਦੀ ਕਵਿਤਾ 'ਬੰਦੀ ਵੀਰ' ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ Rabindranath Tagore's poem 'Bandi Vir' in Punjabi
ਬੰਦੀ ਵੀਰ
ਪੰਜ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਤੀਰਪੁਰ,
ਬੰਨ ਜਟਾਵਾਂ ਸੀਸਪੁਰ।
ਜਾਗ ਉਠਿਆ ਸਿੱਖ,
ਸੁਣ ਗੁਰੂ ਦਾ ਹੁਕਮ,
ਕਦਮ ਨਿਰਮਮ, ਅਡੋਲ ਨਿਰਪੀਖ।
ਹਜ਼ਾਰ ਕੰਠ, ਇਕ ਮਨ,
ਗੂੰਜਦੀ ਧੁਨ – ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫਤਿਹ!
ਇਉਂ ਉਠਿਆ ਹੈ ਸਿੱਖ ਨਵੇਂ ਸੂਰਜ ਦੇ ਆਗਾਜ਼ ਵੱਲ,
ਵੈਂਦਿਆਂ ਵੈਂਦਿਆਂ ਅਕਲਕ, ਅਲਖ ਨਿਰੰਜਨ ਦਾ ਆਵਾਜਾ।
ਤੋੜੀ ਜਾਂਦਾ ਭੈ ਦੀਆਂ ਸਭ ਜੰਜੀਰਾਂ,
ਕੋਲ ਕਾਲਜੇ ਹੋਣ ਹੂਲਾਸੇ, ਛਣਕਣ ਜਦ ਸ਼ਮਸ਼ੀਰਾਂ।
ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਅੱਜ ਦਿਲੋਂ ਦਹਾੜੇ –
ਅਲਖ ਨਿਰੰਜਨ! ਅਲਖ ਨਿਰੰਜਨ!
ਕਿਡਾ ਦਿਨ ਚੜਿਆ –
ਲੱਖਾਂ ਦਿਲਾਂ ਨੂੰ ਡਰ ਨਾ, ਸੰਸੇ ਨਾ,
ਰਹਿਣ ਅਧੀਨ ਨਾ ਕੋਈ ਕਰਜ਼ੇ।
ਜੀਵਨ ਤੇ ਮਿਰਤੂ ਪਏ ਪੈਰੀ, ਜਿਵੇਂ ਗੁਲਾਮ।
ਆਤਮਾ ਬੰਧਨ ਤੋਂ ਹੀਣ –
ਫਿਕਰ ਨਾ ਚਿੰਤਾ,
ਪੰਜ ਪਾਣੀ ਦਸ ਕਿਨਾਰੇ, ਕਿਡਾ ਦਿਨ ਆਇਆ ਏ।
ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਮਹੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਅਧੀਰ,
ਉਡ ਪੁਡ ਗਈ ਨੀਂਦ।
ਇਹ ਕਿਹਦੀਆਂ ਆਵਣ ਬਿੜਕਾਂ, ਅਸਮਾਨੀ ਪਾਵਨ ਰਿੜਕਾਂ?
ਸੁੰਨੀ ਰਾਤ ਦੀ ਚੁੱਪਚਰਾ, ਕਰ ਦੇਵੇ ਠੀਕਰ ਠੀਕਰਾਂ।
ਅੰਬਰ ਦਾ ਮੱਥਾ – ਕਿਸ ਲੂਹੋ ਸੂ?
ਅੱਗਾ ਬਾਲ ਮਛਾਲੀ,
ਪੰਚਨਦ ਦੇ ਤੀਰ ਤੇ,
ਲੱਖਾਂ ਸਿਦਕੀ ਛਾਤੀਆਂ ਤੇ ਵਗਦੀ ਰੱਤ ਤਤੀਰ।
ਪੰਛੀ ਜੀਕਰ ਡਾਰਾਂ ਉੱਡਣ – ਪ੍ਰਾਣ ਹਜ਼ਾਰਾਂ,
ਤੁਰ ਚੱਲੇ ਆਲਣਿਆ –
ਵੀਰਾਂ ਦੀਆਂ ਮਾਵਾਂ ਮੱਥੇ ਲਾਵਣ ਤਿਲਕ,
ਰਤੇ ਲਹੂ ਦੇ ਪੰਚ ਨਦੀਆਂ ਤੀਰਾਂ ਤੇ।
ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ – ਮੁਗਲ ਤੇ ਸਿੱਖ ਟਕਰਾਏ,
ਡਿਗਦੇ ਮੌਤ ਦੀ ਗਲਵੱਕੜੀ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੇ।
ਇਕ ਨਾਲ ਦੂਜਾ ਭਿੜਦਾ –
ਬਾਜ਼ ਜਿਵੇਂ ਜਹਿਰ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਸੱਪ ਨਾਲ ਲੜੇ।
ਰਣ ਤੱਤੇ ਵਿੱਚ ਮੁਕਾਬਲੇ – ਜੈ ਗੁਰੂਆਂ ਦੀ,
ਵੀਰ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਜੈਕਾਰੇ,
ਧੁਰ ਅੰਦਰੋਂ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਭੰਡਾਰੇ।
ਦੇਵੇ ਦੀਨ, ਦੀਨ ਦੀ ਦੁਹਾਈ –
ਖੂਨੋ ਖੂਨ ਮੁਗਲ ਪੁਕਾਰੇ।
ਕਿਲਾ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਦਾ – ਫੌਜਾਂ ਤੁਰਾਨੀ ਕੈਦ ਬੰਦਾ ਕਰ ਲਿਆ।
ਬੰਨ ਜੰਜੀਰਾਂ ਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ਪਾ –
ਪਿੰਜਰੇ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਸੜਕੇ ਪਾ ਲਿਆ।
ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਜਾ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਕੈਦੀ ਉਹਨਾਂ ਬਣਾ ਲਿਆ।
ਦੁੜਕੀ ਪੈ ਗਏ ਮੁਗਲ ਫੌਜੀ –
ਸੜਕੇ ਧੂੜ ਉਡਾਵਣ।
ਨੇਜੀ ਟੰਗੇ ਸਿਰ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ – ਮਾਣ ਨਾਲ ਇਤਰਾਵਣ।
700 ਸਿੱਖ – ਬੇੜੀਆਂ ਬੰਨੇ,
ਫੌਜੀਆਂ ਮਗਰ ਤੁਰਾਏ,
ਲੱਖਾਂ ਲੋਕੀ ਰਾਹਾਂ ਵਿੱਚ – ਤਮਾਸ਼ਾ ਵੇਖਣ ਆਏ।
ਹੋਣੀਆਂ ਮਾਰਣ ਬਾਰੀਆਂ –
ਖੋਲਣ ਕਿੱਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ –
ਪਈਆਂ ਘੂਰਨ।
ਸਿੰਘਾਂ ਕੇ ਜੈਕਾਰੇ – ਗਰਜਣ – ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫਤਿਹ!
ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਭੋਰਾ ਨਾ ਦੁੱਖ ਮਨਾਵਣ।
ਇਉਂ ਅੱਜ – ਮੁਗਲ ਤੇ ਸਿੱਖ,
ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਰਾਹੇ ਜਾਵਣ।
ਬੇਸਬਰੇ ਸਿੰਘ – ਭੁਜਾ ਮਾਰਨ ਇਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹੋ ਹੋ,
ਲਾੜੀ ਮੌਤ ਵਿਆਹਣ।
ਦਿਨ ਨਾ ਮੁੱਕ ਜਾਏ,
ਰਾਤ ਨਾ ਪੈ ਜਾਏ –
ਵਿੱਚ ਕਤਾਰ ਜਲਾਦ,
ਤੇ ਸਨਮੁਖ ਸਿੰਘ ਸੀਸ ਕਟਾ ਕੇ –
ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਫਤਿਹ ਗਜਾਵੇ!
ਇੰਜ ਬੀਤਿਆ ਪੂਰਾ ਹਫਤਾ।
ਸੱਤ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ – 700 ਜੀਵਨ ਲੈ ਲਏ ਜਦ,
ਤਾਂ ਕਾਜ਼ੀ ਇੱਕ ਨੇ ਬੰਦੇ ਦੀ ਫਿਰ ਗੋਦ ਚ ਲਿਆ,
ਧਰਿਆ ਉਸਦਾ ਹੀ ਜਾਤਕ।
ਉਦਾਸੀਨ ਹੋ, ਤਿਆਗੀ ਹੋ –
ਮਾਰਨਾ ਪਊ ਆਪਣਾ ਹੀ ਬਾਲਕ।
ਹੱਥ – ਕੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜਕੜਿਆ ਬੰਦਾ,
ਦਿਤੋ ਨੇ ਲਾਡਲਾ ਉਹਦਾ ਮੁੰਡਾ।
ਬੰਦੇ ਬਚਨ ਨਾ ਕੋਈ ਕਵਾਇਆ।
ਕੋਮਲਤਾ ਨਾਲ ਨਿਕੜਾ ਬੱਚਾ –
ਆਪਣੀ ਛਾਤੀ ਨਾਲ ਲਗਾਇਆ।
ਪਲ ਭਰ – ਸੱਜਾ ਹੱਥ ਬਾਲ ਦੇ ਸਿਰ ਉੱਤੇ ਰੱਖ,
ਚੁੰਮੀ ਲਾਲ ਦੀ ਲਾਲ ਦਸਤਾਰ।
ਫਿਰ ਕੱਢੀ ਕਿਰਪਾਨ –
ਤੱਕ ਕੇ ਲਾਲ ਵੱਲ ਗੁਝਾਈ,
ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫਤਿਹ!
ਕੰਨ ਵਿੱਚ ਆਖਿਆ:
“ਡਰੀ ਨਾ ਪੁੱਤਰਾ ਮੇਰਿਆ! ਡਰੀ ਨਾ ਪੁੱਤਰਾ ਮੇਰਿਆ!”
ਨਵੀਨ ਬਦਨ – ਨਿਰਭੈ ਕਿਰਨ,
ਕੰਬਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ –
ਬਾਲ ਦੀ ਆਵਾਜ਼, ਗੀਤ ਬਣ ਗੂੰਜੀ –
ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫਤਿਹ!
ਡਰ ਨਹੀਂ ਕੋਈ – ਗਾਉਂਦਾ ਪੁੱਤ,
ਤੱਕੇ ਬੰਦੇ ਵੱਲ – ਵਿਟ ਵਿਟ।
ਤਦ ਬੰਦੇ ਨੇ –
ਖੱਬੀ ਆਪਣੀ ਬਾਂਹ ਵਲੀ ਲਾਲ ਦੀ ਧੌਣ ਉਦਾਲੀ।
ਸੱਜੇ ਹੱਥ – ਅਡੋਲ ਅਟਲ –
ਕੀਤੀ ਬਾਲ ਦੀ ਛਾਤੀ ਛਲਣੀ –
ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫਤਿਹ!
ਜਾਤਕ ਜੈ ਗਜਾਈ।
ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਡਿੱਗ ਕੇ –
ਤਦ ਮੁਕਤੀ ਪਾਈ।
ਦਰਬਾਰ ਹੋਇਆ ਖਾਮੋਸ਼।
ਬੰਦੇ ਦੀ ਦੇਹ –
ਗਰਮ ਸਲਾਖਾਂ ਸੰਗ –
ਜਲਾਦ ਨੇ ਮਾਰ ਮੁਕਾਈ।
ਸੀ ਨਾ ਬੰਦੇ – ਕੀਤੀ ਨਾ ਕੋਈ ਹਾਏ ਉਚਾਰੀ,
ਇੱਕ ਵਾਰ ਨਾ – ਪੀੜ ਨਾਲ ਉਸ ਡੋਲ ਵਿਖਾਈ।
ਬਣ ਵੈਰਾਗੀ ਬੰਦਾ –
ਮਿਲਿਆ ਮੌਤ ਨੂੰ,
ਬੰਦਾ ਸੀ ਬਹਾਦਰ – ਨਾ ਜਾਣੇ ਖੌਫ ਨੂੰ।
ਕਰ ਲਈਆਂ ਬੰਦ ਅੱਖੀਆਂ – ਵੇਖਣ ਵਾਲੀ ਭੀੜ।
ਦਿਲ ਜਦ ਰੁਕਿਆ ਬੰਦੇ ਦਾ –
ਦਰਬਾਰ ਹੋਇਆ ਦਿਲਗੀਰ।
Bandi Vir By Rabindranath Tagore in Hindi रविन्द्र रवीन्द्रनाथ टैगोर की कविता 'बंदी वीर' हिंदी में
पंच नदीर तीरे,
वेणी पकैया शिरे
देखिते देखिते गुरुर मन्त्रे
जागिया उठिछे सिख
निर्मम निर्भीक..
हजार कंठे गुरुजीर जय
ध्वनिया तुलिछे दिक्
नूतन जागिया शिख
नूतन उषार सुर्येर पाने
चाहिलो निर्निमिख...
अलख निरंजन
महारब उठे, बंधन टूटे
करे भयभंजन
वक्षेर पाशे घनउल्हासे
असी बाजे झनझन
पंजाब आजी गरजी उठिला
अलख निरंजन...
एसेचे से एक दिन
लक्ष पराने शंका न जाने
न राखे कहारों ऋण
जीवन मृत्यु पाएर भृत्त
चित्त भावनाहीन
पंच नदीर घिरी दशतीर
एसेचे से एक दिन
दिल्ली प्रासाद कुटे
होथा बार बार बादशाहजादार
तंद्रा जेथेचे छूटे
कादेर कंठे गगन मंथे
निबिड निशीथ टूटे
कादेर मशाले आकाशेर भाले
आगुन उठेचे फूटे
पंच नदीर तीरे
भक्त देहेरे रक्त लहरी
मुक्त होइलो की रे...
लक्ष्य वक्ष चीरे
झांके झांके प्राणपक्षी समान
छूटे जेनो निज नीरे
वीर गण जननी रे..
रक्त तिलक ललाटे परले
पंच नदीर तीरे
मोगल शिखेर रणे
मरण आलिंगने
कंठ पकड़ी धरिलो आंकरी
दुई जन दुई जने
दंग्शन खटो श्येन विहंगो
जूझे भुजंगा सने
से दिन कठिन रणे
जय गुरुजीर हांके शिख वीर
सुगभिर निश्वासे
मोटो मोगल रक्त पागल
दीन दीन गर्जने..
गुरुदासपुर गढे
बन्दा जखन बंदी होइलो
तूरानी सेनार करे
सिंहेर मत शृंखल गत
बंधी लए गेलो धरे
बन्दा समरे बंदी होइलो
गुरुदासपुर गढे
सम्मुखे चले मोगल सैन्य
उड़े इ पथेर धूलि
छिन्न शिखेर मूँद लोइया
वर्षा फलके तुली
शिख सात शत चले पश्चाते
बाजे शृंखलगुली
राजपथ पढ़े परे लोक नाही धरे
वातायन जाए खुली
शिख गरजे गुरुजीर जय
प्राणेर भय भूली
मोगल ओ सिख उड़ालो आजिके
दिल्ली पथेर धूलि..
पड़ी गेलो कडा काडी
आगे केव प्राण करिबेक दान
तारी लागी तरातरी
दीन गेले परे घाटकेर हाते
बंदीरा सारी सारी
जय गुरुजीर कही शत वीर
शत शिर दे दारी..
सप्ताह काले सात शत प्राण
नि:शेष होए गले
बंदार कोले क़ाजी दिलो तुली
बंदार एक छेले
कहिलो इहारे वधिते होइबे
निज हाते अवहेले
दिल तार कोले फेले
किशोर कुमार बंदा बाहुतार
बंदार एक छेले..
किछु न काहिलो बानी
बन्दा सुधीरे छोटो छेलेतीरे
लोइलो वक्षे तानी
क्षण काल भोरे मथार उपरे..
राखी दक्षिण पानी
सुधु एक बार चुम्बिल:
रंगा उशनीश खानी..
तार पर धीरे कोटि बास होते
छुरिका खासाए आणि
बालकेर मुच चाहि
गुरुजीर जय, कनेकनेर कही
रे पुत्र भय नाही
नविन बदन अभय किरण
ज्वाली उठी उत्साही
किशोर कंठे कांपे सभातल
बालक उठिल गाही
गुरुजीर जय किछु नाही भय
बंदार मुच चाहि..
बन्दा तखन वाम बाहू पाश
जरैलो तार गले
दक्षिण करे छेलेर वक्षे
छुरी वसैलो बले
गुरुजीर जय कहिया बालक
लुटाइलो धरा तले.
सभा होलो निस्तब्ध
बंदार देहो छिंरिलो घातक
संराशी करिया दग्ध
स्थिर होए वीर मरिल, ना करी
एकटी कातर शब्द
दर्शन जन मुदिल नयन
सभा होलो निस्तब्ध
Bandi Vir By Rabindranath Tagore in English
On the banks of the five rivers,
Up rise the Sikhs spontaneous;
With hair coiled above their head
Inspired by the Mantra their Guru spread
Fearless and unyielding.....
"Glory to Guruji" - thousands of them
Resound the horizon;
At the rising sun of the dawn
The Sikhs stare with deep emotion
With new awakening.
"Alakha Niranjan!" (means 'Holy Spotless'= God)
The war cry of the rebellion;
Let loose their chilvalry;
On their ribs clank swords luminary;
In wild joy was Punjab's insurrection
"Alakha Niranjan!"
There came a day,
Thousands of hearts were on their way
Without any binding or fear,
Life and death at their feet slaves mere;
There on the banks of those rivers
The tale of that day still shivers.
At the tower of the Delhi palace,
Where the Sikhs are apace -
The Badshajada's drowsy spell
Time and again they quell;
Whose voices there, the dark sky tear?
Whose torches set the horizon afire?
On the banks of the rivers five,
For supreme sacrifice was their dive,
Unleashed there was the flood
Of the devotee's blood.
From thousands of hearts torn apart
For destination divine in their lark -
The heroes putting their sacred blood mark
On the forehead of their motherland
There around the five rivers so dear and grand.
In the Mughol and Sikh battle
Their embrace to each other throttle
Like the fight between the eagle and snake,
Deep bruise one to the other did make.
In the fierce fight of that day -
In blood craze "Din Din" the Mughols bay,
"Glory to Guruji" - was the Sikh's commotion
In their divine devotion.
At Gurudaspur castle
When Banda was captured amidst all bustle
In the hands of the Turani troop,
As if a lion fettered with his group;
To capital Delhi they were taken,
Alas, at Gurudaspur Banda was beaten!
The Mughol soldiers march ahead,
Kicking up the road dust in sneer,
Hoisting the Sikh's chopped head
At the blade of their spear.
Follow them Sikhs seven hundred,
Tinkles their chain,
Throng people on the road widespread,
Windows open - a glimpse they fain,
"Glory to Guruji", the Sikhs roar,
For fear of life none is sore,
Sikhs with the Mughols to-day,
Stormed the Delhi road all in gay.
Started the scurry,
For lead in the carnage was their hurry;
They line up at the dawn
Defiant till their execution.
"Glory to Guruji" was their slogan
Until they were done.
Thus over a week,
The arena turned bleak;
With seven hundred lives gone -
Upon the martyrs' immortalization.
On the last round of cruelty
Banda was ordered by the Kazi
To kill his own son,
At ease to be done.
In mere teen was the boy,
With hands tied thrown as a toy
Into the lap of Banda and without a word
He drew him close to his heart.
For a while he put his hand on his head,
Just once kissed his turban red.
He then draws his dagger,
Whispers in the child's ear -
"Glory be to Guruji - fear not my son"
A virile in the boy's face did burn -
In his juvenile voice the court did ring
"Glory to Guruji" as he did sing.
With his left hand Banda held the boy,
With right struck the dagger in his ploy,
"Glory be to Guruji", was all he did implore
As he took to the floor.
Silence fell in the court,
Guruji's inspiration still not abort.
Then with tong red hot
Banda's body was pieced apart;
A word of moan he uttered not
And all in calm did he depart.
As stopped his heart throb
Witnesses closed eyes - silence choked pin drop.
বাংলা ভাষায় রবীন্দ্রনাথ ঠাকুরের 'বন্দী বীর' কবিতা Rabindranath Tagore's poem 'Bandi Vir' in Bengali
বন্দী বীর
পঞ্চনদীর তীরে
বেণী পাকাইয়া শিরে
দেখিতে দেখিতে গুরুর মন্ত্রে
জাগিয়া উঠেছে শিখড্ড
নির্মম নির্ভীক।
হাজার কণ্ঠে গুরুজির জয়
ধ্বনিয়া তুলেছে দিক্।
নূতন জাগিয়া শিখ
নূতন উষার সূর্যের পানে
চাহিল নির্নিমিখ।
“অলখ নিরঞ্জন’
মহারব উঠে বন্ধন টুটে
করে ভয়ভঞ্জন।
বক্ষের পাশে ঘন উল্লাসে
অসি বাজে ঝন্ঝন্।
পঞ্জাব আজি গরজি উঠিল,
“অলখ নিরঞ্জন!’
এসেছে সে এক দিন
লক্ষ পরানে শঙ্কা না জানে
না রাখে কাহারো ঋণ।
জীবন মৃত্যু পায়ের ভৃত্য,
চিত্ত ভাবনাহীন।
পঞ্চনদীর ঘিরি দশ তীর
এসেছে সে এক দিন।
দিল্লিপ্রাসাদকূটে
হোথা বারবার বাদশাজাদার
তন্দ্রা যেতেছে ছুটে।
কাদের কণ্ঠে গগন মন্থ,
নিবিড় নিশীথ টুটে–
কাদের মশালে আকাশের ভালে
আগুন উঠেছে ফুটে!
পঞ্চনদীর তীরে
ভক্তদেহের রক্তলহরী
মুক্ত হইল কি রে!
লক্ষ বক্ষ চিরে
ঝাঁকে ঝাঁকে প্রাণ পক্ষীসমান
ছুটে যেন নিজনীড়ে।
বীরগণ জননীরে
রক্ততিলক ললাটে পরালো
পঞ্চনদীর তীরে।